करिअरनामा ऑनलाईन । केंद्रीय लोकसेवा आयोगाची परीक्षा (UPSC Career) ही भारतातील सर्वात कठीण परीक्षा मानली जाते. ही परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतरच उमेदवारांची IAS, IPS, IES किंवा IFS, IRS सारखे अधिकारी म्हणून निवड केली जाते. मात्र, या सर्व अधिकाऱ्यांमध्ये सर्वाधिक चर्चा आहे ती IAS आणि IPS. या दोन्ही पोस्ट एकमेकांना पूरक आहेत आणि दोन्ही पदांची स्वतःची प्रतिष्ठा आहे. त्यापैकी एक साधा वेशातील अधिकारी तर दुसरा खाकी गणवेशातील देशाचा सेवक आहे.
IAS-IPS ची निवड कशी होते (UPSC Career)
आयएएस आणि आयपीएसची निवड यूपीएससी परीक्षेच्या निकालाच्या आधारे केली जाते. आयएएस, आयपीएस किंवा आयएफएस रँक त्यांच्या रँकिंगवर आधारित आहे. टॉप रँक असलेल्यांना आयएएस पोस्ट मिळते, परंतु बर्याच वेळा टॉप रँक मिळवणाऱ्यांची पसंती आयपीएस किंवा आयएफएस पोस्टसाठी असते; तर कमी रँक असलेल्यांनाही आयएएस पद मिळू शकते. यानंतरच्या रँक मिळवणाऱ्यांना आयपीएस आणि आयएफएस पदे मिळतात.
येथे होते IAS आणि IPS प्रशिक्षण
या परीक्षेत निवडलेले उमेदवार लाल बहादूर शास्त्री नॅशनल अॅकॅडमी ऑफ अॅडमिनिस्ट्रेशन (LBSNAA), मसूरी येथे पायाभूत प्रशिक्षण घेतात. प्रत्येक उमेदवाराला 3 महिने प्रशिक्षण दिले जाते. या कोर्समध्ये मूलभूत प्रशासकीय कौशल्ये शिकवली जातात, जी प्रत्येक नागरी सेवा अधिकाऱ्याला माहित असणे आवश्यक आहे. 3 महिन्यांनंतर IAS आणि IPS च्या प्रशिक्षणात खूप फरक आहे. त्यानंतर आयपीएस (UPSC Career) अधिकाऱ्यांना हैदराबाद येथील सरदार वल्लभभाई पटेल राष्ट्रीय पोलीस अकादमी (SVPNPA) येथे पाठवले जाते. जिथे त्यांना पोलीस प्रशिक्षण दिले जाते. या दरम्यान आयपीएस यांना घोडेस्वारी, परेड आणि शस्त्र हाताळण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. तर आयएएस त्यांचे प्रशिक्षण मसुरीतच पूर्ण करतात. त्यानंतर दोघांचे व्यावसायिक प्रशिक्षण सुरू होते आणि यामध्ये प्रशासन, पोलिसिंग आणि प्रशासन या प्रत्येक क्षेत्राची माहिती दिली जाते.
IAS आणि IPS च्या जबाबदाऱ्या
प्रशिक्षणानंतर आयएएस अधिकाऱ्यांच्या जबाबदाऱ्यांमध्ये विशिष्ट क्षेत्र आणि विभागाचे प्रशासन समाविष्ट असते. त्यांना त्यांच्या संबंधित क्षेत्राच्या विकासासाठी प्रस्ताव तयार करण्याचे आणि सरकारी धोरणांची अंमलबजावणी करण्याचे तसेच महत्त्वाचे निर्णय घेण्याचे कार्यकारी अधिकार देण्यात आले (UPSC Career) आहेत. तर आयपीएस अधिकार्यांना गुन्ह्याचा तपास करावा लागतो आणि त्यांची नियुक्ती असलेल्या क्षेत्रातील कायदा व सुव्यवस्था राखावी लागते. आयएएस अधिकाऱ्याचा ड्रेस कोड नसतो आणि ते फॉर्मल ड्रेसमध्ये राहतात. तर आयपीएस अधिकारी ड्युटीवर असताना गणवेश घालतात. एका आयएएस अधिकाऱ्याला पदानुसार अंगरक्षक मिळतात, तर संपूर्ण पोलीस दल आयपीएसच्या सूचनेनुसार चालते.
दोघांची शक्ती आणि जबाबदाऱ्या (UPSC Career)
दोन्ही सेवांचे जॉब प्रोफाइल खूप शक्तिशाली आहे; परंतु जिल्हा दंडाधिकारी म्हणून एक IAS अधिक शक्तिशाली आहे. दुसरीकडे, आयपीएसकडे फक्त त्याच्या विभागाची जबाबदारी असते. जिल्ह्यातील सर्व विभागांची जबाबदारी आयएसकडे असते. जिल्हा अधिकारी म्हणून ते पोलीस विभाग तसेच इतर विभागांचे प्रमुख आहेत. जिल्ह्याच्या पोलिस यंत्रणेची जबाबदारीही जिल्हाधिकाऱ्यांकडे आहे. शहरातील कर्फ्यू, कलम 144 इत्यादी कायदा आणि सुव्यवस्थेशी संबंधित सर्व निर्णय डीएम घेतात. जमावावर कारवाई करणे किंवा गोळीबार करणे असे आदेशही डीएम देऊ शकतात. तर आयपीएस असे आदेश देऊ शकत नाहीत. एवढेच नाही तर पोलिस अधिकाऱ्यांच्या बदलीसाठीही डीएमची परवानगी आवश्यक असते.
टॉप पोस्ट
आयएएससाठी सचिव हे सर्वोच्च पद आहे. हे देशातील सर्वोच्च पद आहे ज्यावर फक्त आयएएस अधिकारी नियुक्त केला जाऊ शकतो. राज्यातही सर्वोच्च पद हे मुख्य सचिवांचे (UPSC Career) आहे, जे आयएएस अधिकारी असतात. तर एक IPS त्याच्या राज्याचा DG होऊ शकतो. आयपीएस अधिकारी केंद्र सरकारमध्ये CBI, IB आणि RAW चा संचालक होऊ शकतो. यासोबतच त्यांची राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार पदावरही नियुक्ती होऊ शकते.
IAS आणि IPS मध्ये कोण आहे ताकदवान
IAS आणि IPS च्या जबाबदाऱ्या आणि अधिकार पूर्णपणे भिन्न आहेत. आयएएस अधिकारी कार्मिक आणि प्रशिक्षण विभाग आणि कार्मिक, सार्वजनिक तक्रार आणि (UPSC Career) निवृत्ती वेतन मंत्रालयाद्वारे नियंत्रित केले जातात. तर आयपीएस हे केंद्रीय गृह मंत्रालयाचे नियंत्रण असते. आयएएस अधिकाऱ्याचा पगार हा आयपीएस अधिकाऱ्यापेक्षा तुलनेने जास्त असतो. तसेच, एखाद्या प्रदेशात फक्त एकच आयएएस अधिकारी असतो तर एखाद्या प्रदेशात आयपीएस अधिकाऱ्यांची संख्या आवश्यकतेनुसार असते. एकूणच, वेतन आणि अधिकाराच्या बाबतीत आयएएस अधिकाऱ्याचा दर्जा आयपीएस अधिकाऱ्यापेक्षा चांगला असतो.
नोकरी अपडेट्स आणि करिअरविषयक मोफत मार्गदर्शनासाठी आजच आमचा Whatsapp ग्रुप ला Join व्हा. आमच्या 9921959285 या क्रमांकावर Whatsapp करा आणि लिहा HelloJob
Click Here To Join Our Whatsapp Group
Click Here To Join Our Telegram Channel
अधिक माहितीसाठी पहा – https://careernama.com